I powstanie śląskie: 16 – 24 sierpień 1919

Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska w powiecie rybnickim liczyła ok. 5 tys. członków. Utworzono z nich dwa pułki Strzelców Rybnickich. Pierwszym komendantem rybnickiego IX okręgu POW został Józef Buła.

W wyniku działań niemieckich część działaczy POW udała się do Piotrowic na Śląsku Cieszyńskim.

Gdy wybuchło I powstanie walki w okolicach Rybnika rozpoczęły się 18 sierpnia. Zacięte walki miały miejsce na polach między Ligotą Rybnicką a Gotartowicami, gdzie powstańcy zostali pokonani. Do niewoli poszło 30 powstańców, inni rozpierzchli się i przedostali się na terytorium Polski. Walki toczyły się przy moście kolejowym pod Zebrzydowicami. Zwyciężyli Niemcy wsparci przez pociąg pancerny.

II powstanie śląskie: 18 – 25 sierpień 1920

11 lutego 1920 do Rybnika weszły wojska sojusznicze – siły niemieckiego Grenzschutzu zostały rozwiązane. Przed II powstaniem w Rybniku zabito dwóch Polaków, kilku raniono – działania te wspierała niemiecka policja Sipo (licząca w 1920 r. ok. 5 tysięcy żandarmów). Dlatego grupa dowódców POW na powiat rybnicki zdecydowała o rozpoczęciu działań zbrojnych przeciw Niemcom. 18 sierpnia rozpoczęło się powstanie na Górnym Śląsku. 20 sierpnia powiat rybnicki został opanowany przez powstańców, chociaż Rybnika nie zdobyto z powodu przebywania tu silnych wojsk sojuszu. 25 sierpnia Międzysojusznicza Komisja rozbroiła strony konfliktu likwidując znienawidzoną policję SIPO zastępując ją polsko – niemiecką policją plebiscytową Apo.

Zdjęcie przedstawia wizytę gen. Henry Le Round’a – przewodniczącego Komicji Plebiscytowej na Górnym Śląsku – w Rybniku (dworzec PKP)

Plebiscyt

W Rybniku na czele plebiscytowego Komisariatu niemieckiego stanął adwokat Knuth natomiast na czele Polskiego Komisariatu Plebiscytowego stanął dr Marian Różański (siedziba w kamienicy przy ulicy św. Jana nr 2) Plebiscyt odbył się w słoneczną niedzielę palmową 20 marca 1921 r. do urn poszło 6670 osób czyli 96,3 % uprawnionych. 29,1 % głosów oddano za przyłączeniem do Polski (1943 głosy) zaś 70,1 % głosów za Niemcami (4714 głosy) W Rybniku mieszkało wielu Niemców lub Ślązaków obawiających się, że mogą stracić po przyłączeniu do Polski. Dodatkowo do Rybnika przybyło 1080 „emigrantów plebiscytowych”, którzy zamieszkali w specjalnie przygotowanych barakach. W całym powiecie rybnickim wyniki były inne: 52.347 głosów (65,2 %) oddano za przyłączeniem do Polski zaś 27.919 głosów (34,8 %) za Niemcami.

READ  Historia Rybnika

III powstanie śląskie: 2/3 maja – 5 lipca 1921

Powiat rybnicki i pszczyński miały przypaść Polsce inne Niemcom. III powstanie miało być zbrojną demonstracją, która miała zmienić m – nar. postanowienia. W powiecie rybnickim walczyło 9 tys. powstańców. Już w pierwszym dniu powstania cała ziemia rybnicka była opanowana przez powstańców. Rano 3 maja toczyły się walki o centrum Rybnika. Powstańcy opanowali dworzec, pocztę i inne ważne budynki. Na Paruszowcu i w szpitalu psychiatrycznym bronił się oddział żołnierzy włoskich i niemieckie bojówki (19 żołnierzy włoskich zginęło). W walkach o szpital ranny został kapitan Larysz, po czym zmarł. Po poddaniu się szpitala po południu powstańcy kontrolowali miasto. W walkach w Czerwionce zginęło 30 włoskich żołnierzy. Część powstańców ruszyła do walk w rejonie Kędzieżyna i Góry Św. Anny. W połowie czerwca wojska sojusznicze rozdzieliły walczące strony, w lipcu walki zakończono zaś 20 października1921 wyznaczono nową linię podziału Śląska

Straty rybniczan w czasie powstań:
  I; powstanie – 33 zabitych
 II; powstanie – 8 zabitych
III powstanie – 138 zabitych

1 lipca 1922 r. o godzinie 15.00 przybyła do Rybnika polska policja przejmując władzę. Rybniczanie stworzyli dwa łuki tryumfalne na ulicy św. Antoniego i Sobieskiego. W ciągu następnych dni Polska przejmowała przyznane jej tereny na ziemi rybnickiej. Przybyły wojska polskie pod dowództwem gen. S. Szeptyckiego.
Rybnik pozostał miastem powiatowym i nadgranicznym ( przejście graniczne w Stodołach)

Fot. American1990, CC BY 3.0, via Wikimedia Commons

Zamek w Rybniku Previous post Zamek w Rybniku
Kopalnia Ignacy Next post Kopalnie w Rybniku